Văn hóa giao thông là gì? Thực trạng và cách thức xây dựng văn hóa giao thông
Tuân thủ nghiệm ngặt các quy định giao thông là thông điệp đang ngày càng được củng cố trong xã hội đương đại. Trong tình hình này, việc thúc đẩy an toàn giao thông không chỉ là nhiệm vụ của cá nhân mà còn là trách nhiệm chung của cộng đồng. Điều này đã góp phần xây dựng nên một văn hóa giao thông, nơi mà mọi người đều đồng lòng hành động để bảo vệ tính mạng và tài sản của mình cũng như của người khác trên những con đường.
1. Văn hóa giao thông là gì?
Văn hóa là cái gốc của một xã hội văn minh, lành mạnh trong đó Văn hóa giao thông đóng một vai trò quan trọng. Giao thông là một trong những lĩnh vực quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và là nền tảng vững chắc đảm bảo cho sự phát triển bền vững, đồng thời cũng là tiêu chí đánh giá trình độ văn minh của một quốc gia trên đà phát triển. Văn hóa giao thông là một vấn đề nóng bỏng đang được đưa ra bàn luận nhiều trong thời gian trở lại đây.
Văn hóa là trình độ phát triển của con người và của xã hội được biểu hiện trong các kiểu và hình thức tổ chức đời sống và hành động của con người cũng như trong giá trị vật chất và tinh thần do con người tạo ra.
Văn hóa giao thông là ý thức, là thái độ của mọi người trong quá trình tham gia giao thông. Nó phản ảnh trình độ phát triển của con người trong lĩnh vực này và hiện thân qua cách họ di chuyển và ứng xử trong giao thông.
Văn hóa giao thông là một phần của văn hóa xã hội, bao gồm các cách ứng xử, tuân thủ các quy định pháp luật về giao thông và các chuẩn mực đạo đức trong quá trình tham gia giao thông. Điều quan trọng là hành vi ứng xử phải được xây dựng trên ý thức tự giác, tuân thủ luật pháp, tôn trọng người khác, bảo vệ tài sản và đảm bảo trật tự công cộng.
Khái niệm Văn hóa giao thông là một biểu hiệu cụ thể của khái niệm Văn hóa tổng thể. Do đó, nó cũng cần phải được hiểu ở cả khía cạnh vật thể và phi vật thể, thể hiện trình độ phát triển và đặc điểm riêng của mỗi dân tộc. Văn hóa giao thông là một khái niệm đang được nhiều người hiểu và giải thích theo nhiều cách khác nhau: một số cho rằng việc tuân thủ luật giao thông là một phần của Văn hóa giao thông, trong khi người khác lại nhấn mạnh rằng nó bao gồm nhiều khía cạnh hơn so với luật lệ giao thông. Một số người khác lại định nghĩa Văn hóa giao thông là cách mọi người ứng xử khi tham gia giao thông.
Theo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, Văn hóa giao thông được thể hiện qua việc tuân thủ đúng luật, đúng chuẩn mực xã hội về đạo đức, đẹp và tốt trong quá trình tham gia giao thông. Xây dựng Văn hóa giao thông nhằm thúc đẩy thói quen ứng xử văn hóa, tuân thủ luật pháp và xem xét việc tuân thủ luật giao thông như một chuẩn mực đạo đức truyền thống và là một biểu hiện của sự văn minh hiện đại khi tham gia giao thông.
Ủy ban An toàn giao thông quốc gia cũng đưa ra ba tiêu chí cơ bản trong Văn hóa giao thông: đầu tiên là nhận thức và hành động, tức là hiểu rõ và tự giác tuân thủ đúng các quy định về an toàn giao thông. Thứ hai là trách nhiệm cá nhân và cộng đồng, bao gồm tôn trọng, nhường nhịn và hỗ trợ người khác. Ba là thái độ lịch sự và văn minh khi xảy ra va chạm giao thông, và tôn trọng pháp luật.
Theo báo Văn hóa, Văn hóa giao thông đòi hỏi sự tự giác trong việc tuân thủ trật tự giao thông, ngăn chặn các hành vi nguy hiểm, tôn trọng và nhường nhịn người khác, và cung cấp sự giúp đỡ cho những người gặp khó khăn trong giao thông. Tất cả những điều này nhằm xây dựng một xã hội giao thông an toàn và thân thiện.
2. Xây dựng văn hóa giao thông có ý nghĩa gì?
Việc thiết lập một Văn hóa giao thông ngay từ hiện tại sẽ đóng góp quan trọng trong việc giảm tắc nghẽn và tai nạn giao thông, đặc biệt là ở các thành phố lớn và các tuyến quốc lộ chưa kịp phát triển kinh tế xã hội. Trong tương lai, việc xây dựng Văn hóa giao thông sẽ tạo nền móng vững chắc cho một hệ thống giao thông hiện đại, lịch sử và an toàn, tạo môi trường giao thông thân thiện và nhân ái cho con người.
Để xây dựng Văn hóa giao thông, không chỉ có trách nhiệm của các cơ quan quản lý và người làm công liên quan đến giao thông, mà còn phụ thuộc vào việc mọi người tuân thủ pháp luật và ứng xử có văn hóa khi tham gia giao thông. Đây là một yếu tố quan trọng và quyết định trong việc giảm thiểu ùn tắc và tai nạn giao thông.
Do đó, ngay từ bây giờ, khi bạn bước ra khỏi nhà, hãy bắt đầu với những thòi quen nhỏ nhất như đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, xe đạp điện, đi đúng làn đường quy định, không sử dụng vỉa hè để đi xe, tuân thủ nghiêm ngặc tín hiệu đèn giao thông và ứng xử lịch sự khi xảy ra va chạm giao thông. Điều này sẽ giúp chúng ta cùng nhau đóng góp vào việc xây dựng Văn hóa giao thông.
3. Thực trạng Văn hóa giao thông ở Việt Nam
- Thực trạng về Cơ sở hạ tầng và phương tiện giao thông:
Cơ sở hạ tầng và phương tiện giao thông tại nước ta đang đối diện với một loạt hạn chế lịch sử, dẫn đến sự phát triển chậm rãi, thậm chí kéo theo hàng trăm năm so với các nước phát triển khác. Nhiều tuyến đường và cây cầu hiện đang trải qua quá trình xuống cấp và hư hại, mức độ này đã đạt đến mức báo động nhưng vẫn tiếp tục sử dụng. Một ví dụ cụ thể là đại lộ Thăng Long, một công trình được xây dựng để kỉ niệm đại lễ nghìn năm Thăng Long, nay đã xuống cấp nghiêm trọng sau thời gian ngắn từ khi hoàn thành. Việc mất cân đối giữa số lượng phương tiện giao thông lưu thông và cơ sở hạ tầng giao thông kỹ thuật là một vấn đề trầm trọng tại Việt Nam. Bên cạnh sự thiếu đồng bộ, sự kém hiệu quả và xuống cấp của cơ sở hạ tầng giao thông, nhiều phương tiện giao thông cũ, không đảm bảo chất lượng, quá hạn sử dụng và không tuân thủ hệ số an toàn kỹ thuật vẫn tham gia lưu thông trên đường.
Ngoài ra, một vấn đề nghiêm trọng khác là sự bùng nổ của phương tiện giao thông cá nhân, đặc biệt là xe máy. Mặc dù chính phủ đã đầu tư nhiều trong việc phát triển giao thông công cộng như xe buýt, nhưng số lượng xe máy, xe đạp, xe ô tô, và phương tiện cá nhân khác vẫn đang trong tình trạng quá tải. Trong khi đó, việc cấp đất cho phát triển giao thông còn rất hạn chế.
- Thực trạng về ý thức và hành vi tham gia giao thông của người dân:
Ngoài những người tham gia giao thông có ý thức tốt và có văn hóa, còn tồn tại một số người tham gia giao thông thiếu ý thức, thậm chí nguy hiểm. Một điều đáng lưu ý là nhiều hộ gia đình trong các thành phố được đánh dấu là "gia đình văn hóa", nhưng khi tham gia giao thông, nhiều người vẫn thể hiện hành vi không văn hóa.
Theo quan sát ở Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị lớn nhừ Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, có nhiều hành vi thiếu ý thức và không văn hóa khi tham gia giao thông, bao gồm việc học sinh không có giấy phép lái xe vẫn sử dụng xe máy, không thắt giây an toàn khi đi xe ô tô, dừng xe và đỗ xe không đúng quy định, đi vào đường ngược chiều, vi phạm tốc độ, vượt ẩu, lạng lách, không đội mũ bảo hiểm hoặc đội mũ bảo hiểm để tránh xử phạt, và nhiều hành vi khác.
Vượt đèn đỏ bị phạt bao nhiêu?
- Thực trạng ùn tắc giao thông và tai nạn giao thông:
Vấn đề ùn tắc giao thông và tai nạn giao thông tại Việt Nam đã đạt đến mức báo động và gây ra những hậu quả nặng nề về mặt kinh tế xã hội.
Tình trạng ùn tắc giao thông tại TP. Hồ Chí Minh là một ví dụ. Sự tăng trưởng của lưu lượng phương tiện, các công trình xây dựng và quản lý giao thông không hợp lý dẫn đến ùn tắc nghiêm trọng. Một số nút giao thông, như Cộng Hòa - Út Tịch, Cộng Hòa - Tân Kỳ Tân Quý, vòng xoay Lăng Cha Cả, thường xuyên bị kẹt xe, đôi khi kéo dài suốt ba giờ.
Tại Hà Nội, tình trạng ùn tắc giao thông cũng đang ngày càng trầm trọng. Mỗi buổi sáng và chiều, người dân đang phải đối mặt với những tắc nghẽn kéo dài trong lưu lượng xe cộ, gây khó khăn cho cuộc sống hằng ngày. Mạng lưới giao thông Hà Nội có nhiều "nút thắt cổ chai" gây ra tình trạng ách tắt nghiêm trọng.
Nguyên nhân gây ùn tắc giao thông
- Thực trạng về việc điều hành và quản lý giao thông:
Việt Nam còn tồn tại nhiều hành vi không văn hóa của người tham gia điều hành và quản lý giao thông. Một số nguyên nhân bao gồm việc nhận hối lộ từ người vi phạm luật giao thông, thiếu kiên quyết trong điều hành giao thông, thiếu tôn trọng người tham gia giao thông và không sửa chữa các sai sót trong công việc quản lý gây thiệt hại cho người dân.
4. Cách xây dựng văn hóa giao thông hiện nay
Nâng cao nhận thức và ý thức tự giác chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông, xây dựng văn hóa giao thông trong cộng đồng cần được chú trọng và thực hiện thường xuyên, liên tục. Bên cạnh trách nhiệm của các cơ quan chức năng và người thực hiện công việc bảo đảm trật tự và an toàn giao thông, ý thức tuân thủ pháp luật giao thông, đối với người dân, đó là một phần quan trọng. Điều này có thể giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông và tai nạn giao thông. Văn hóa giao thông không nằm ở đâu xa xôi, mà tồn tại trong ý thức, tư duy và hành động của từng người.
Những hành động như đội mũ bảo hiểm khi điều khiển xe máy, xe đạp điện hoặc xe gắn máy; tuân thủ phần đường và làn đường quy định, không đi xe trên vỉa hè; chấp hành nghiệm ngặt tín hiệu đèn giao thông; ứng xử một cách văn hóa khi có va chạm giao thông; không sử dụng rượu bia khi điều khiển phương tiện giao thông; duy trì tốc độ an toàn; tham gia vào việc tuyên truyền và kêu gọi mọi người tham gia giao thông tự giác tuân thủ luật lệ về trật tự và an toàn giao thông - tất cả đều là những hành động thể hiện văn hóa giao thông. Sự đẹp và tích cực trong văn hóa giao thông thường bắt đầu từ những hành động nhỏ nhặt như việc nhường đường khi tham gia giao thông.
Mỗi hành động, cử chỉ và cách ứng xử khi tham gia giao thông không chỉ thể hiện văn hóa giao thông mà còn phản ánh nhân cách của từng người. Vì vậy, trong cuộc tổng kết 5 năm thực hiện phong trào thi đua bảo đảm trật tự và an toàn giao thông giai đoạn 2016-2020 và Năm an toàn giao thông 2020, Phó Thủ tường Thường trực Chính phủ - Trương Hòa Bình đã kêu gọi các bộ, ngành, đoàn thể, cấp ủy, chính quyền các cấp và toàn bộ cộng đồng, đặc biệt là giáo viên và phụ huynh học sinh, cam kết đóng góp tích cực và việc thúc đẩy văn hóa giao thông.
Mỗi người hãy tuân thủ luật lệ về trật tự và an toàn giao thông, nhường đường khi tham gia giao thông, để chúng ta cùng nhau xây dựng văn hóa giao thông và đóng góp vào sự an toàn của giao thông.
